နေထိုင်ရာပတ်၀န်းကျင်အလိုက် မြင်းအမျိုးအစားခွဲခြားခြင်း

 မြင်း များ၏အသွင်အပြင်နဲ့ကိုယ်ရ့ည်ကိုယ်သွေးအမျိုးအစားများမှာ ဌင်းတို့၏ ဘိုးဘေးများနေထိုင်ခဲ့သည့် ဒေသအလိုက် အပေါ််မူတည်၍  အမျိုးအစားများကွဲပြားခြားနားသည်။ ဌင်းတို့ကို အာရှမျိုးစိတ်များ(သွေးပူမျိုးစိတ်) အနောက်တိုင်းမျိုးစိတ်များ(သွေးအေးမျိုးစိတ်) နှင့် မျိုးစပ်မျိုးစိတ်များ(သွေးနွေးမျိုးစိတ်)ဟူ၍ ခွဲခြားထားသည်။ သွေးပူနှင့်သွေးအေးအမျိုးအစားခွဲခြား ခြင်းသည် မြင်း၏ ကိုယ်အတွင်းစီးဆင်းနေသောသွေး၏ အပူချိန်ကိုရည်ညွန်းခြင်းမဟုတ်ပဲ ဌင်း၏နေထိုင်ရာ ဒေသ ရာသီဥတု ကြောင့်ထွက်ပေါ်လာသော ပုံပန်းသဏ္ဏာန် နှင့် ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေးပေါ်မူတည်၍ အမျိုးအစားခွဲခြား ခြင်းဖြစ်သည်။ 

၁) အရှေ့ တိုင်းအမျိုးအစား (သွေးပူအမျိုးအစား)

အရပ်နိုင်ငံများကဲ့သို့သော အပူချိန်မြင့် ရာသီဥတု တွင် နေထိုင်ကျက်စားသော မြင်းများဖြစ်သည်။  ကိုယ်အတွင်းရှိအပူချိန်များကို အလွယ်တကူပြေပျောက်စေရန်အတွက်ဌင်းတို့၏အ‌ရေပြားသည် ပါးလွှာပြီး အမွှေးတိုကာ အရေပြားအောက်ရှိ သွေးကြောများသည် အပြင်ဘက်သို့ ပိုထွက်သည်။ လည်ပင်းနှင့် ခြေထောက်များသည်ရှည်လျားပြီး ဦးခေါင်းသေးသည်။  ခန္ဓာကိုယ်သွယ်ပြီး အရပ်အမြင့်မှာ၁၅၀ စင်တီမီတာကျော်ရှိ ကြသည်။ ခြေလက်တွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှုက မြန်ဆန်သွက်လက်တာကြောင့် ပြိုင်ကားများအဖြစ်စီးနင်းရာတွင် တွင်ကျယ်စွာအသုံးပြုကြသည်။ ဌင်းတွင် အာရပ်များ အဂ်လိပ် အာရပ်များ Barbs နှင့် Thoroughbreds များပါ၀င်သည်။ အေးသော hematomas နှင့် နိုင်းယှဥ်ပါက ပူပြင်းသော hematomas များသည် တစ်ယူနစ်ထုထည်တွင် သွေးနီဥ အရေအတွက်ပိုများသောကြောင့် ဌင်းတို့၏ အောက်ဆီဂျင်သယ််ဆောင်နိုင်မှုစွမ်းရည်မှာ ကောင်းမွန်ပြီး ပြေးနူန်းမှာ အတော်လေးမြန်ဆန်ပါသည်။

၂) အနောက်တိုင်းအမျိုးအစား (သွေးအေးအမျိုးအစား)

ဥရောပမြောက်ပိုင်း၏ အေးခဲပြီး ကြမ်းတမ်းသောတောအုပ်များတွင် နေထိုင်သည့် မြင်းတစ်ကောင်အနေဖြင့်ဌင်း၏ အ‌ရေအပြားသည် ထူကဲပြီး ကြမ်းတမ်းကာ ခန္ဓာကိုယ် အပူဆုံးရှုံးမှုကို ကာကွယ်ရန် ဌင်းတို့၏ အမွေးများသည် ရှည်လျားသည်။ ခန္ဓာကိုယ်သည် အဆီများစွာရှိပြီး ဦးခေါင်းကြီးကာ လည်ပင်းနှင့် ခြေထောက်များသည် ခန္ဓာကိုယ် နှင့် နှိုင်းယှဥ်ပါက တိုတောင်းသည်။ ခွာတွေကျယ်ပြီး လှုပ်ရှားမှု နှေးကွေးသည်။ အလုပ်သမားနှင့် ရထားလမ်းအတွက် အဓိက အသုံးပြုကြသည်။ ဌင်းတို့တွင် Percheron နှင့် Shireကဲ့သို့ သောမျိုးလတ် မြင်းများပါ၀င်ပြီး တစ်ချို့သော ponie များသည် သွေးအေးများဖြစ်သည်။ သွေးအမျိုးအစားများနှင့် နှိုင်းယှဥ်ပါက သွေးအေးအမျိုးအစားများသည် တစ်ယူနစ်လျှင် သွေးနီဥ များနည်းပြီး အောက်ဆီဂျင် သယ်ဆောင်နိုင်စွမ်းနည်းပါးသောကြောင့် ဌင်းတို့၏ ပြေးနှုန်းသည် အတော်လေးနှေးကွေးသည်။ 

၃) သွေးနွေးအမျိုးအစားများ

 သွေးပူအမျိုးအစားနှင့် သွေးအေးအမျိုးအစား တို့ကို ကြားဖြတ်သန္ဓေဖြစ်အောင်မျိုးဆက်ပေါင်း စည်းခြင်း ဖြင့် ဖြစ်ပေါ် လာသော ကြားသွေးများ (Warm Blood)သွေးနွေးဖြစ်သည်။ ဥရောပနိုင်ငံများတွင် ဘယ်ဂျီယံ၀မ်းဘလက်(Belgian Warmblood) ,ဟာနိုဘေးရီးယန်(Hanoverian),ဟော့စတိုင်နာ( Holsteiner),အိုလ်ဒန်ဘတ် (Oldenburg) စသည့်မျိုးစိတ်များသည်  သွေးနွေးများဖြစ်ပြီး မြင်းစီးရာတွင်အသုံးသည့် အခြားမျိုးစိတ်များတွင်လည်း သွေးနွေး များဖြစ်ကြသည်။ သွေးနွေးမြင်းအများစုသည် သွေးအေးနှင့်သွေးပူ များကိုကြားသွေးမျိုးဖွဲ့စည်းခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာကြသည်။ သွေးနွေးများသည် နူးညံ့သိမ်မွေ့သော ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေး၊ကြံ့ခိုင်သောကိုယ်ခန္ဒာနှင့် ခံနိုင်ရည်ကောင်းမွန်သောကြောင့် ဌင်းတို့ကို စီးနင်းသုံး (Riding horse)အဖြစ်ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးကြသည်။

 မျိုးပုံသဏ္ဏာန်အလိုက် အမျိုးအစား ခွဲခြားခြင်း

မြင်းများကို ကိုယ်ထည်အရွယ်အစား၊ကိုယ်အလေးချိန် စသည့်အပြင်ပန်းအသွင်အပြင်အပေါ်မူတည်၍ သေးသွယ်သောမျိုး(stallions) ၊ အလယ်အလတ်မျိုး(medium stallions) ၊ ကြီးမားသောမျိုး(heavy stallions)နင့် Ponie  ဟူ၍အမျိုးအစားခွဲခြားထားသည်။

‌(သေးသွယ်သောမြင်း)

ဌင်းသည် ပျမ်းမျှအားဖြင့် အလေးချိန် ၄၀၀ မှ ၅၀၀ ကီလိုဂရမ်ခန့်အလေးချိန်ရှိသော မြင်းတစ်ကောင်ဖြစ်ပြီး ကျဥ်းမြောင်းသော ကိုယ်ထည်နှင့် ပေါ့ ပါးသောအသွင်အပြင်ရှိသည်။ ဤမြင်းသည် အာရှ၊ဥရောပနှင့် အမေရိက ကဲ့သို့ သမပိုင်းဒေသများတွင် အဓိကနေထိုင်ကြပြီး သွေးနွေး သို့မဟုတ် သွေးပူမြင်းဖြစ်သည်။ ပါးလွှာသော အသားအရည်နှင့် အမွှေးတိုဖြင့်ထူးခြားသည်။ ဌင်းတို့တွင် Thoroughbreds, Arabs, Anglo-Arabsနှင့် Standardnreds တို့ပါ၀င်သည်။

(အလယ်အလတ် မြင်း)

ဌင်း သည် ကိုယ်အလေးချိန် ၆၀၀မှ၇၀၀ ကီလိုဂရမ်ခန့်ရှိသော ကြားသွေးမျိုး (Warm blood)ဖြစ်သည်။ ဥပမာများတွင် Anglo-Norman , Trotter , Palomino တို့ဖြစ်ကြသည်။ 

(ကြီးမားသောမျိုး)

ဌင်းသည် ကြီးမားပြီး ကြံ့ခိုင်သော အသွင်အပြင်ရှိသောမြင်းတစ်ကောင်ဖြစ်ပြီး ကျယ်ပြန့်သောကိုယ်ထည်နှင့် အလေးချိန် ၇၀၀မှ၁၀၀၀ ကီလိုဂရမ် ခန့်ရှိသည်။ ဤမြင်းသည် ဥရောပ မြောက်ပိုင်းကဲ့သို့သောသစ်တောထူထပ်သော ဒေသများတွင်အဓိက နေထိုင်ကြပြီး သွေးအေးမြင်းများဖြစ်သည်။ အ‌ရေပြားသည် ထူထဲပြီး ဆံပင်ရှည်သည်။ ဥပမာများတွင် Percheron , Shire , Clydesdale ကဲ့သို့သော လုပ်ငန်းသုံးမြင်းများဖြစ်သည်။ 

(Pony)

ဌင်း သည် သေးငယ်ပြီး လူပုမြင်းတစ်ကောင်ဖြစ်ပြီး အလေးချိန် ၂၀၀ မှ ၄၀၀ ကီလိုဂရမ် ခန့်ရှိပြီး အရပ် ၁၄၈ စင်တီမီတာအောက်ရှိသည်။ ဌင်းသည် ဥရောပ မြောက်ပိုင်းနှင့် မွန်ဂိုလီးယားတို့တွင် အဓိကနေထိုင်သော သွေးအေးမျိုးကွဲဖြစ်သည် ။  ဥပမာ Shetland Pony , Falabella , Haflinger , Mongolian horse တို့ဖြစ်ကြသည်။ 

(ကိုယ်ထည်ပုံသဏ္ဏာန်အပ်မူတည်၍ ခွဲခြားသည့်နည်းလမ်း)

မြင်ကို ကိုယ်အမြင့် နှင့် ကိုယ်အလျား တို့၏ဆက်နွယ်မှု အပေါ် အခြေခံ၍ အမျိုးအစား ခွဲခြားနိုင်သည်။ ထိုနည်းအဖြစ် အောက်ပါသုံးမျိုး အဖြစ်ခွဲဲခြားသည်။

၁) စတုရန်းပုံ

ကိုယ်အမြင့် နင့်ကိုယ်အလျားတို့သည် လုံး၀တူသော်လည်း များဆုံး ၁ စင်တီမီတာ အတွင်းသာ ကွာခြားသောအခါ စတုရန်းပုံ ဟု ခေါ်သည်။

၂) စတုဂံ

ကိုယ်အမြင့်ထက် ကိုယ်အလျားသည် ၁ စင်တီမီတာ အထက်ရှည်လျားနေပါက စတုဂံ ဟုခေါ်သည်။

၃)ရှည်းလျားသောစတုဂံ

ကိုယ်အလျားထက် ကိုယ်အမြင့်သည် ၁ စင်တီမီတာ ရှည်နေရင် ရှည်လျားသောစတုဂံ ဟုတ်ခေါ်သည်။

စတုရန်း နင့် စတုဂံ သည် အာရှ မျိုးစိတ်မြင်းများဖြစ်ကြသည်။ ရှည်လျားသောစတုဂံ သည် အနောက်တိုင်းမျိုးစိတ်မြင်းများဖြစ်သည်။